We wtorek 16 września 2025 r. mieliśmy zaszczyt uczestniczyć w wyjątkowym spotkaniu zorganizowanym przez Oddział Krakowski Towarzystwa Polsko-Austriackiego – wydarzeniu zatytułowanym „Polska i Austria – wspólne dziedzictwo, teraźniejszość i przyszłość”. Debata odbyła się na przeszklonym dziedzińcu Bastionu V Fortu nr 2 „Kościuszko”, mieszczącego się w przestrzeni Muzeum Kościuszkowskiego, co nadało spotkaniu szczególną atmosferę: dialogu nad przeszłością w miejscu, które łączy pamięć z fizyczną przestrzenią Krakowa.

Dziękujemy Maciejowi Wcisło (Absolwentowi VLO) za zaproszenie na to wydarzenie oraz Adamowi Kozieniowi (również Absolwentowi VLO) za znakomite prowadzenie dyskusji.

W gronie ekspertów: refleksje o Galicji, prawie, architekturze, kulturze, edukacji i gospodarce

W panelu dyskusyjnym wystąpili:

• Martin Gärtner — Konsul Generalny Austrii w Krakowie
• prof. Piotr Dobosz — Prezes Komitetu Kopca Kościuszki i Dziekan Wydziału Prawa UJ
• prof. Jacek Purchla — były przewodniczący Komitetu Światowego Dziedzictwa UNESCO
• prof. Łukasz Sroka
• dr Kamila Follprecht — zastępca dyrektora Archiwum Narodowego w Krakowie
• Andrzej Tombiński — prezes Towarzystwa Polsko-Austriackiego

Moderacji podjął się dr Adam Kozień. Temat dyskusji — „Polska i Austria – wspólne dziedzictwo, teraźniejszość i przyszłość” — pozwolił uczestnikom i słuchaczom podjąć refleksję nad czterema głównymi wymiarami relacji polsko-austriackich: historycznym, kulturowym, prawnym i gospodarczym.

W kontekście działalności SAIP VLO oraz jubileuszu 130-lecia zasiedlenia Gmachu Zakładu szczególnie interesujące były wątki odnoszące się do czasów galicyjskich. To wtedy — w drugiej połowie XIX wieku — powstała nasza Szkoła (jako instytucja edukacyjna ustanowiona w ramach systemu oświaty w Galicji) oraz gdy uroczyście zakończono budowę budynku przy ul. Studenckiej 12, który od roku 1896 służył jako siedziba placówki.

Paneliści zwrócili uwagę, że w okresie autonomii galicyjskiej szkoły realne, łącząc aspiracje modernizacji, nauki ścisłe i nowe metody dydaktyczne, stanowiły obszar, w którym idee europejskie i związki z monarchią Habsburgów miały realne znaczenie — nie tylko jako model administracyjny, ale też jako warunek dostępu do zasobów (prawnych, finansowych, instytucjonalnych).

Symbolika miejsca: Kopiec Kościuszki i pamięć historyczna

Wydarzenie zorganizowano właśnie w Bastionie V Kopca Kościuszki — miejscu, które samo w sobie niesie wiele znaczeń. Kopiec, usypany w latach 1820–1823 jako gest ogólnonarodowy upamiętniający Tadeusza Kościuszkę, już od momentu powstania angażował mieszkańców wszystkich zaborów — ziemię przywożono z pól bitewnych, a sam projekt był wyrazem pamięci i jedności narodowej.

W XIX wieku, gdy Austriacy rozwijali system militarnej obrony Krakowa, Kopiec znalazł się w strefie umocnień budowanych wokół miasta — w latach 1850–1856 Fortyfikacje objęły wzgórze i częściowo otoczyły go Twierdzą Kraków. Właśnie na terenie Fortu nr 2 – bastionu – odbyła się debata, co nadało miejsca dodatkowej wagi symbolicznej: dialog o przeszłości w przestrzeni, gdzie historia militarna łączy się z historią obywatelską i edukacyjną.

To tło przestrzenne i symboliczne sprawiło, że rozmowy o relacjach polsko-austriackich nabrały wymiaru nie abstrakcyjnego, lecz zakorzenionego w konkretnym krajobrazie pamięci i przestrzeni krakowskiej.

Wartościowe refleksje i wnioski dla społeczności VLO i SAIP

Kilka kluczowych myśli, które mogą inspirować naszą społeczność:

1. Tożsamość w dialogu – Zajmując się relacjami z Austrią, nie chodzi wyłącznie o rachunek historyczny, lecz o znalezienie miejsca dla naszej tożsamości w europejskiej przestrzeni współpracy i wspólnego dziedzictwa.
2. Edukacja jako pomost między epokami – Skoro nasza Szkoła i jej budynek powstały w Galicji, to właśnie ona przetrwała przemiany polityczne, społeczne i edukacyjne — świadectwo trwałości misji edukacyjnej.
3. Architektura świadkiem dziejów – Budynek V Zakładu oraz przestrzeń Kopca Kościuszki są materialnymi symbolami: świadectwem epok, idei oraz ciągłości – i to one mogą być mostem między przeszłością a przyszłością jubileuszu.
4. Perspektywy współpracy – Współczesna debata powinna uwzględniać wymiar gospodarczy, prawny i kulturowy — jak budować mosty współdziałania między narodami, jakie pola partnerstwa rozwijać w XXI wieku?

W świetle obchodów 130-lecia zasiedlenia Gmachu Zakładu takie spojrzenie na historię szkoły i jej związek z galicyjskim dziedzictwem pozwala nam z większą świadomością budować narrację jubileuszową — nie tylko jako retrospekcję, ale jako pomost do przyszłości. 

Zdjęcia dzięki uprzejmości Komitetu Kopca Kościuszki w Krakowie.

Wydarzenie nie było częścią obchodów Jubileuszu 130-lecia Zasiedlenia Gmachu Zakładu, lecz zdecydowanie nawiązuje do nich tematycznie.

Obchody Jubileuszu 130-lecia Zasiedlenia Budynku Zakładu zostały objęte

Honorowym Patronatem Prezydenta Miasta Krakowa
dra Aleksandra Miszalskiego

Patronat medialny